احتمالا اصطلاح سواد دیجیتال را بارها شنیده باشید. بدون توجه به این که بدانید چیست ولی روز به روز اهمیت آن در زندگی جامعه مدرن امروزی بیشتر می شود. سواد دیجیتالی در مورد توانایی استفاده از رسانه و فناوری های دیجیتال است. این امر از طریق الگوهای معنی دار و پایدار رخ داده و توسط پتانسیل افراد در مشارکت در جامعه بهبود پیدا می کند. سواد دیجیتال شامل توانایی تجزیه و تحلیل، اولویت بندی، عمل بر اساس رسانه های بی شمار قرن ۲۱ در فعالیت های روزانه می باشد.

سواد دیجیتال چیست ؟

مهارت‌هایی که افراد را برای استفاده موثر از فضای دیجیتال آماده ساخته و به آن‌ها فرهنگ استفاده از رسانه‌ها را نشان می‌دهد سواد دیجیتال یا سواد تکنولوژی می‌گویند. این مهارت‌ها که به سه بخش تقسیم می‌شود هر کدام یک جنبه مهم فضای دیجیتال را برای استفاده بهتر از آن در بر می‌گیرد.

بخش اول به چگونگی استفاده از تکنولوژی و نحوه عمکرد آن، بخش دوم به تجزیه اطلاعات خوب از بد در فضای مجازی و بخش سوم به دانش فرهنگ استفاده از فضای مجازی می‌پردازد. این مهارت‌ها کامل کننده یک‌دیگر می‌باشد و به تنهایی نه تنها سودمند نیستند بلکه باعث زیان و ضرر به دنیای دیجیتال می‌شود.

نام سواد دیجیتال اولین بار در کتاب سواد دیجیتال پال گیلستر (Paul Gilster) در دهه ۱۹۹۰ استفاده شد. در این دهه به دلیل این‌که اینترنت به تازگی اختراع شده بود، مردم اطلاعات کافی برای استفاده از آن را نداشتند؛ به همین دلیل پال گیلستر که از همان اوایل از قدرت و پتانسیل اینترنت آگاه بود، برای آگاه‌سازی مردم این کتاب را نوشت.

انواع سواد دیجیتال

• سواد رسانه ای
• سواد رایانه ای
• سواد مالی
• سواد ارتباطی
• سواد عاطفی
• سواد تربیتی

کاربرد سواد دیجیتال در جامعه امروز

با فراگیر شدن فناوری ، مسائل مربوط به حریم خصوصی و امنیت در حال توسعه و افزایش است ، برای اینکه بتوانید از فناوری دیجیتال به طور موثر و مفید استفاده کنید ، در همه این زمینه ها به مهارت نیاز خواهید داشت.

باید به خاطر داشته باشید که سواد دیجیتال به هیچ وجه یک مهارت ثابت نیست، بلکه شما نیاز دارید همقدم با پیشرفت فناوری در جامعه سواد و آگاهی خود را نسبت به آن به روز کنید و این اطلاعات و دانش به مرور زمان دچار تغییر شده و دیگر اطلاعات قدیمی کاربردی نخواهد داشت، درست مثل این که در مدرسه ابتدایی آنچه می آموزید با آنچه در دانشگاه خواهید آموخت بسیار متفاوت خواهد بود و آنچه در اجتماع یا محیط کار می بینید با هر دوی این ها تفاوت بسیار دارد. در واقع شما باید سواد دیجیتال را از نقطه ای آغاز کنید و همپای جامعه پیش بروید.

در مورد سواد دیجیتال  هیچ استاندارد مشخصی وجود ندارد. به طور مثال می توانید به مادربزرگ خود یک آی پد بدهید و روش های استفاده از آن را به او بیاموزید. این یک ابزار ارتباطی مناسب و سریع و البته در دسترس خواهد بود. همچنین می توانید در یک کلاس کد نویسی شرکت کنید تا بسیاری از کارهای حوزه آی تی را خودتان انجام دهید. یا حتی با برنامه نویسی به درآمد برسید. با این حال حافظ اطلاعات شخصی و تامین امنیت آن بخشی از سواد دیجیتال است که جامعه امروز به شدت نیازمند آن است. چرا که رشد سریع فناوری از سواد دیجیتال پیشی گرفته و بسیاری از کاربران هنوز فرهنگ استفاده از بسیاری از فناوری های  دیجیتال را به خوبی نمی دانند.

یک مثال بسیار کاربردی در این زمینه ارائه می کنیم. فرآیند رانندگی را در نظر بگیرید، هنگامی که شما در سن خاصی هستید تصور می شود که می توانید رانندگی کنید و میزان توانایی شما بستگی به چندین سال تجربه و نیازهای شما به عنوان راننده دارد. ممکن است با اتومبیل یا یک کامیون رانندگی کنید شاید هم انتخاب شما دوچرخه یا موتور باشد. به هر حال شما رانندگی می کنید. اما آیا مهارت هایی که برای راندن هریک از این وسایل نقلیه باید بدانید یکسان است؟ هریک از این وسایل نقلیه قوانین خاص خود را دارد و شرایط رانندگی با آنها متفاوت است . سواد دیجیتالی نیز دقیقا به همین صورت  است.

سواد دیجیتال برای چه افرادی لازم است؟

عموم افراد (خانواده‌ها، زنان خانه‌دار، بازنشستگان، سالمندان و…)

برای استفاده از امکانات آنلاین برای خرید و بانکداری و…، برای ارتباط  موثر با دوستان و آشنایان در فضای مجازی، برای دور ماندن از آسیب‌های فضای مجازی و کلاهبرداری‌ها، برای دسترسی به اطلاعات معتبر در زمینه‌‌های بهداشتی و سلامتی و کسب مهارت‌های مختلف زندگی و…، برای محافظت از کودکان در فضای دیجیتال

کارکنان شرکت‌ها و سازمان‌ها

نیروی انسانی در زمره مهم‌ترین سرمایه‌های هر کسب و کاری هستند. مهارت سواد دیجیتال با استفاده موثر از ابزارهای فناورانه‌ای که انجام بهینه‌تر و سهل‌تر فعالیت‌ها را سبب می‌شوند کارکنانی توانمندتر می‌سازد. تصور کنید کارمندی را که به دلیل عدم حفاظت از فایلها و ویروسی شدن رایانه‌اش تمام اطلاعات کاری خود را به باد داده است و یا کارمندی که بدلیل فقدان مهارت‌های جستجو در وب، قادر به پیدا کردن اطلاعات کاری موردنیاز خود نیست. کارکنانی که از سواد دیجیتال بی‌بهره‌اند و یا سطح اندکی از آن را واجد هستند، نمی‌توانند سازمان خود را بخوبی پیش ببرند.

دانش‌آموزان و دانشجویان:

برای موفقیت تحصیلی، استفاده بهینه از امکانات فضاهای آموزشی، دسترسی به اطلاعات معتبر و روزآمد، کسب مهارت‌های اشتغال و آماده کردن خود برای بازار کار

کارجویان:

برای فراگیری مهارت‌های اولیه شغل‌یابی نظیر رزومه‌نویسی، جستجوی فرصت‌‌های شغلی، پیدا کردن مسیر شغلی مناسب، کسب مهارت‌های موردنیاز بازار کار

برای اینکه باسواد دیجیتال شویم به چه مهارت‌هایی نیاز داریم؟

برای اینکه در زمینه سواد دیجیتال به مهارت‌هایی دست پیدا کنیم، لازم است با استفاده از برخی از نرم‌افزارها یا ابزارهایی که در زمینه آموزش سواد دیجیتالی می‌توانند به ما کنند، مهارت‌های خود را افزایش دهیم البته باید به این نکته توجه کرد که آموزش در این حیطه هیچ ربطی به سن و شرایط افراد ندارد و هر کسی می‌تواند ترفندها و آموزش‌های لازم در برابر رسانه‌های دیجیتالی را یاد بگیرد. هرکس، بسته به نیازهای خود لازم دارد برخی نرم‌افزارهایی که به حیطه شغلی یا تخصصی‌اش مربوط می‌شود را فرا بگیرد. البته برخی نرم‌افزارها مستقل از دانش و حرفه هستند که آشنایی با این نوع برنامه‌ها برای عموم مردم ضروری است چون می‌تواند نقش موثری در کمک و سهولت کارهای آنان داشته باشد. توانایی‌هایی که برای باسوادی دیجیتالی نیاز داریم عبارتند از؛

• « توانایی استفاده از ابزارهای مبتنی بر گوشی تلفن همراه برای مدیریت زندگی شخصی (همانند ابزارهای مدیریت زمان، یادداشت برداری و… )
• توانایی مدیریت فایل‌ها و اطلاعات ( نام‌گذاری، ذخیره و نگهداری فایل‎‌ها در فضای آنلاین و به اشتراک‌گذاری آن‌ها، ابزارهای مدیریت لینک‌ها‌)
• توانایی ویرایش عکس و فیلم
• کاربری گوشی های هوشمند
• مهارت جستجو در وب
• تفکر نقادانه و مهارت های ارزیابی اطلاعات
• توانایی استفاده از ظرفیت‌های آموزش و یادگیری در وب
• تولید محتوای چندرسانه‌ای (پادکست، ویدکست)
• توانایی طراحی پوستر
• توانایی طراحی یک وب‌سایت ساده
• رعایت نتیکت (آداب حضور در شبکه‌های اجتماعی)
• امنیت در فضای مجازی (انتخاب پسورد، بانکداری و خرید اینترنتی، موادی از قانون جرائم رایانه‌ای)
• حضور موثر در وب (مراقبت از هویت دیجیتال- پیشگیری از اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی- بهتر دیده شدن در فضای آنلاین)

سخن پایانی

ممنون که در این مقاله نیز با ما همراه بودید. در صورت هرگونه سوال و پرسشی می توانید از طریق کامنت یا شماره های سایت حافظ با ما در ارتباط باشید.